Verhalen en wetenswaardigheden uit .................
Op 7 november 1813 wordt Joukje Elias Schipper te Steggerda geboren. Haar vader is schoolmeester. School wordt gehouden in een schuur en duurt een half jaar. Het andere halve jaar werken kinderen. Joukje is goed 4 als haar vader overlijdt; dus ze herinnert zich niet veel van haar vader. Haar moeder trouwt opnieuw, want als Joukje 100 wordt staat ze samen met haar halfzus Grietje Brak uit Vinkega op de foto. Haar geboortejaar is ook het jaar van de onafhankelijkheid van Nederland.
Als Joukje 21 is trouwt ze met Dirk de Vries. Dirk komt ook van Steggerda. Hij is boerenarbeider en verdient een schelling per week. Ze krijgen 4 dochters, maar na 10 jaar huwelijk wordt Joukje weduwe. Ze zal haar 4 dochters moeten grootbrengen en gaat bij de boer werken. Joukje is nooit ziek, kan hard werken, maar heeft het niet altijd makkelijk. Ze doet dit 9 jaar en is een goede werkkracht. Ze werkt op het land, melkt de koeien en staat te karnen; is een voorbeeld voor de jonkies. Daarna wordt Joukje baakster. Ze is dan ongeveer 40 jaar. Ze doet haar bakerswerk in Steggerda en omgeving; soms werkt ze bijna 14 dagen achter elkaar met bijna geen slaap en brengt ze in 1 week 16 baby's ter wereld. Ze mag er geen loon voor vragen (heeft er niet voor geleerd), maar soms krijgt ze veel, soms ook voedsel en soms zijn er mensen die niets kunnen betalen. Joukje helpt iedereen. Op haar 93ste helpt ze haar laatste baby ter wereld. Ze wordt geroepen omdat de dokter geen tijd of zin heeft, maar ze wordt vooral geroepen omdat ze zo goed is. Ze doet alles lopend, omdat ze geen fiets heeft; ze "loopt de mannen er uit". Ze springt over sloten of wordt met de boot over de Linde gezet, omdat ze naar een gezin in Oldeholtpade wordt geroepen.
Vanaf ongeveer haar 95ste woont ze in het middelste van de 5 armenhuizen te Steggerda. Ze wordt onderhouden door de armenvoogdij en krijgt dikwijls iets toegestopt door dorpsbewoners, omdat iedereen haar waardeert en kent.
Joukje houdt ook van plezier maken. In 1907 meldt de "Stellingwerf" dat Joukje 5 deuntjes maakt in de draaimolen. Jaarlijks organiseren de plaatselijke kasteleins de harddraverijen. Dit is een echt volksvermaak, er staat een draaimolen en er zijn volksspelen. Als Joukje 99 jaar is zit ze voor het laatst in de draaimolen.
In de Stellingwerf van 1908 wordt Joukje weer genoemd; "het 58 jarig huwelijk van J. Eits en zijn echtgenoote is niet alledaagsch en Oude Jouk is van plan 100 jaar te worden."
Als Joukje op 7 november 1913 100 jaar wordt is ze 69 jaar weduwe. Dorpsbelang organiseert een feest voor haar. Er circuleren lijsten om geld in te zamelen voor een cadeau, voor de feestelijkheden en voor een foto. De Schoolkinderen van de scholen uit Vinkega, Overburen, de Kolonieschool en de school van Steggerdasloot zingen een lied. Dominee De Groot houdt een toespraak en de burgemeester komt op bezoek met zijn echtgenote. Fotograaf H.Kuiper maakt een portret van Joukje. Op de dag dat de foto gemaakt wordt ligt Joukje in bed, omdat ze niet helemaal fit is. Binnen een half uur is ze aangekleed, heeft ze een tuiltje bloemen uit de tuin geplukt en zit ze klaar op de stoel. De foto krijgt een oplage van 1000 stuks en wordt verkocht voor een stuiver. Tevens komt de foto in de kranten met daarbij haar levensverhaal en een gedicht.
Als "Oude Joukje" op 7 november 1913 100 jaar wordt wordt tevens het 100jarig onafhankelijkheidsfeest gevierd. Joukje heeft 66 kinderen, kleinkinderen en achter kleinkinderen.
In ons archief hebben
we foto's en een relaas m.b.t. Joukje Elias Schipper. Ik heb voor u het
beschreven karton uit ons archief hieronder op papier gezet.
Ik heb dit gedaan,
omdat we voor het archief weer een foto kregen van "Oude Jouk" en ik
nieuwsgierig was waarom er zoveel van die zelfde foto's zijn en mensen die geen
familie zijn deze foto hebben.
Luitzen Pen heeft het origineel beschreven karton met foto's
gekregen van Herman Bos.
Meester Van der Klei schreef een liedje dat werd gezongen op de dinsdag door de kinderen van de school in Steggerda.
2 verzen daarvan wisten Grietje Pen-De Vries en Willem Pen zich nog te herinneren.
Hieronder datgene wat op het karton stond.
Olde Jouk woonde naast "Iebeltien" de Ruiter in de "Aarmkeamers" (2de huis van Steggerdakant). Ook Olde Lenstra woonde daar (erg christelijk); "Koop achtenveertig" werd hij genoemd. Dit vanwege zijn altijd foute telling bij de aflevering van turf. Hij was dus een turfventer. Hij liep krom met altijd een stok achter zijn rug.
Olde Jouk was baakster. Ze heette Joukje Elias Schipper en was de echtgenote van Dirk de Vries. Ze ontving voor haar werk slechts 1 gulden en snoep en etenswaar. enz. Soms moest ze nog bakeren in Oldeholtpa en werd ze met een boot van over de Linde gehaald, ook bij nacht en ontij. Dit kon Jansje Hoornstra-De Vries zich nog herinneren. Zij wist zich ook nog het refrein van het lied te herinneren. En dat meester Van der Klei op zekere dag op school verscheen zonder snor, want zijn vrouw vond dat hij afgeknipt moest worden.
Oude Joukje had een halfzus die Grietje Brak heette.
Het versje is geschreven op de wijze van "Ferme jongens, stoere knapen".
Oude Joukje 100 jaar
Hebt ge op deez aard geleefd
Gij zaagt komen... schaar... na schaaren
...en vergaan wat adem heeft.
refr. 2 keer: Oude Joukje....leef nog lang
leef nog lang....leef nog lang
Oude Joukje, tal van dagen
Gingen wij Uw huis voorbij
En zo dikwijls wij U zaagen
Groet...en lacht en wuifdet gij
refr. 2 keer: Oude Joukje leef nog lang....leef nog lang
leef nog lang....leef nog lang
Oude Jouk overlijdt op 8 maart 1914. Ze wordt begraven op de Ned.Herv. Begraafplaats van ons dorp.
Februari 2023 vonden we bij toeval het graf van Oude Jouk en zagen we dat op de steen ook de letters DB staan. In het grafrechtenboek staat beschreven dat dit graf gegeven is door familie en Dorpsbelang. Het moet blijven staan en het is een curiosum (bijzonder/uniek) is.
Het verhaal is nu afgerond; we hebben alle informatie over oude Joukje kunnen achterhalen
Oude Jouk is de betovergrootmoeder van Wiep en Jan Menger. De familie Menger woonde op Steggerda nr.19. Dat is nu Steggerdaweg nr.117.Naast de boerderij had je, een stukje het land in, de huisjes van Jissink en Sjoerd de Vries (als bijnaam Sjoerd de bok). Naast de boerderij, pal aan de weg, stond het huisje van Oude Jouk (later afgebroken). Ze heeft er gewoond tot ze naar de armenwoning ging. Het huis leek op een koloniehuisje. De vader van Wiep, Dirk Menger, vertelde dat toen hij kind was hij soms midden in de nacht uit bed werd getrommeld. Oude Jouk moest dan bakeren in De Hoeve en Dirk moest dan mee. Dirk vond dat lang niet altijd leuk.
Toen Oude Jouk 100 jaar werd is er door H.Kuiper uit Noordwolde ook een schoolfoto gemaakt. Op die foto staat Dirk met de arm om de schouder van zijn overgrootmoeder Oude Jouk geslagen. Dirk zei altijd: "Ze voelde als perkament”. 1913 was tevens het 100 jarig bestaan van ons Koninkrijk. Dat werd in het land groots gevierd en alle 100-jarigen uit het land werden op de foto gezet en verschenen in het blad De Prins 20 dec. 1913. Bij Cornelis Westerveld kon je de foto kopen en later bij Kuiper.
De opa van Wiep is Jan Jacobs Menger. Hij trouwt met Magdalena Elizabeth Henze (haar opa kwam in de kolonie terecht vanuit een weeshuis in Amsterdam (Hij was geen wees, maar zijn vader kon de kinderen niet onderhouden). De moeder van Magdalena Henze is Elia Dirks de Vries. De moeder van Elia is Jacobje Elias (Oude Jouk) de Vries-Schipper. Oude Jouk is zelf dus een Schipper. Ooit is de grafsteen gebroken geweest, maar ook weer hersteld. Wiep vindt het een mooie gedachte dat het graf als monument onderhouden zal blijven door Dorpsbelang.
Op
8 maart 1914 is Oude Jouk overleden en dit wordt in veel kranten vermeld. Het is zelfs landelijk nieuws:
"Op zondagmorgen, omstreeks half 8, ten gevolge van een beroerte, zonder tot bewustzijn te zijn gekomen, is ze heengegaan uit het leven, dat ook voor haar zo moeilijk is geweest. Zij ruste nu in vrede".
"Als laatste hulde aan wijlen Joukje Schipper zal op haar graf een zerk worden aangebracht. Het restant van het jubileumfonds (destijds door collecte bijeengebracht), plus de toegezegde som door de erfgenamen, zal dienen ter bekostiging. De levering van de steen is opgedragen aan de H.H. ten Berge en De Wilde alhier (dit waren de plaatselijke timmerlieden. (red.))".